Dlaczego fotowoltaika może nie być opłacalnym rozwiązaniem?

Fotowoltaika jako technologia przetwarzająca promieniowanie słoneczne w energię elektryczną zdobywa coraz większą popularność. Mimo to, nie zawsze stanowi ona ekonomicznie uzasadnione rozwiązanie dla każdego inwestora. W artykule przeanalizujemy, dlaczego instalacja fotowoltaiczna może okazać się nieopłacalna w niektórych przypadkach, pomimo swojego ekologicznego charakteru i potencjalnych oszczędności.

Wysokie koszty początkowe a rzeczywisty zwrot z inwestycji

Jednym z głównych czynników ograniczających opłacalność fotowoltaiki są znaczące wydatki początkowe. Zakup i montaż instalacji fotowoltaicznej wiąże się z dużym jednorazowym kosztem, który dla wielu gospodarstw domowych może stanowić poważne obciążenie finansowe [1]. Pomimo istnienia programów dofinansowania, jak „Mój Prąd”, które częściowo rekompensują te wydatki, początkowa inwestycja pozostaje znacząca [2].

Czas zwrotu inwestycji w fotowoltaikę może wynosić nawet kilkanaście lat, co dla niektórych inwestorów jest zbyt długim okresem. Choć instalacja fotowoltaiczna może obniżyć roczne wydatki na prąd o 50-80% [3], to jednak rzeczywisty zwrot zależny jest od wielu czynników, które mogą znacząco wydłużyć okres amortyzacji.

W kalkulacji opłacalności należy również uwzględnić fakt, że panele fotowoltaiczne z czasem tracą na wydajności. Większość producentów gwarantuje, że po 25 latach eksploatacji wydajność paneli nie spadnie poniżej 80% wartości początkowej [4]. Oznacza to, że w dłuższej perspektywie efektywność ekonomiczna instalacji będzie się zmniejszać.

Uzależnienie od warunków atmosferycznych i problemy z magazynowaniem energii

Energia słoneczna jako źródło zasilania instalacji fotowoltaicznych jest zależna od warunków pogodowych, co stanowi istotne ograniczenie tej technologii. W pochmurne dni oraz oczywiście w nocy, panele produkują znacznie mniej energii lub nie produkują jej wcale [3]. Ten problem jest szczególnie dotkliwy w regionach o ograniczonym nasłonecznieniu lub miejscach narażonych na częste zachmurzenie.

Brak produkcji energii w nocy wymaga albo korzystania z sieci energetycznej, albo inwestycji w systemy magazynowania energii. Te drugie, jak magazyny energii czy akumulatory, znacząco podwyższają koszty całej instalacji [5]. Bez odpowiedniego systemu magazynowania, nadwyżki energii wyprodukowane w ciągu dnia są odprowadzane do sieci, co przy obecnym systemie rozliczeń może być mniej korzystne niż wcześniej [1].

„Problemem jest fakt, że najwięcej energii produkujemy, gdy najmniej jej potrzebujemy – w słoneczne dni, kiedy jesteśmy w pracy czy szkole. Natomiast wieczorem, gdy wracamy do domów i zużycie prądu rośnie, produkcja z paneli spada lub ustaje całkowicie” – wyjaśnia ekspert branży energetycznej [5].

Ograniczenia techniczne i infrastrukturalne

Montaż systemu fotowoltaicznego wymaga odpowiednich warunków technicznych i infrastrukturalnych. Nie każdy budynek czy działka nadaje się do efektywnej instalacji paneli słonecznych. Kluczowe znaczenie ma orientacja dachu względem stron świata, jego nachylenie oraz brak zacienienia [4].

Wiele starszych budynków może wymagać dodatkowych prac modernizacyjnych przed montażem paneli, co zwiększa koszty całej inwestycji. Dotyczy to szczególnie wzmocnienia konstrukcji dachowej, która musi być przystosowana do dodatkowego obciążenia [2].

Dodatkowo, instalacja fotowoltaiczna wymaga miejsca – nie tylko na panele, ale również na dodatkowe komponenty, jak inwerter czy ewentualny magazyn energii. W przypadku mniejszych nieruchomości może to stanowić istotne ograniczenie [4].

Zmieniające się regulacje prawne i systemy rozliczeń

Opłacalność fotowoltaiki jest w dużym stopniu zależna od regulacji prawnych i systemów rozliczeń energii wprowadzanych przez rząd. Zmiany w tych obszarach mogą drastycznie wpłynąć na rentowność już istniejących instalacji.

W Polsce przejście z systemu opustów na net-billing spowodowało, że warunki dla prosumentów stały się mniej korzystne. W nowym systemie nadwyżki energii odprowadzane do sieci są wyceniane po cenach rynkowych, często niższych niż ceny zakupu [1].

„Zmiana systemu rozliczeń z opustów na net-billing znacząco wpłynęła na opłacalność inwestycji w fotowoltaikę. Prosumenci otrzymują obecnie mniej korzystne warunki za oddawaną do sieci energię, co wydłuża czas zwrotu z inwestycji” – zauważa analityk rynku energetycznego [5].

Niepewność co do przyszłych regulacji prawnych stanowi dodatkowe ryzyko dla inwestorów, którzy muszą uwzględniać możliwość dalszych zmian w systemie wsparcia dla prosumentów.

Koszty konserwacji i potencjalne awarie

Choć powszechnie uważa się, że panele fotowoltaiczne są bezobsługowe, w rzeczywistości wymagają one regularnej konserwacji dla utrzymania optymalnej wydajności. Panele należy czyścić z zabrudzeń, śniegu czy liści, które mogą ograniczać dostęp światła słonecznego [3].

Dodatkowo, komponenty systemu fotowoltaicznego, szczególnie inwertery, mają ograniczoną żywotność i mogą wymagać wymiany w trakcie eksploatacji całej instalacji. Inwerter, będący jednym z najdroższych elementów systemu po panelach, zazwyczaj ma gwarancję na 5-10 lat, podczas gdy panele objęte są gwarancją na 25-30 lat [4].

Potencjalne awarie i konieczność wymiany komponentów stanowią dodatkowe, często nieprzewidziane koszty, które należy uwzględnić przy kalkulacji całkowitej opłacalności inwestycji w fotowoltaikę [2].

Wpływ na środowisko i problem recyklingu paneli

Mimo że energia odnawialna z fotowoltaiki jest uznawana za ekologiczną alternatywę dla paliw kopalnych, produkcja paneli słonecznych wiąże się z pewnym obciążeniem dla środowiska. Ślad węglowy fotowoltaiki szacowany jest na około 50 g/kWh, co jest wartością znacznie niższą niż w przypadku energii z paliw kopalnych, ale nie zerową [5].

Istotnym problemem jest również kwestia utylizacji zużytych paneli fotowoltaicznych. Ich czas życia wynosi około 25-30 lat, po czym stają się odpadem wymagającym odpowiedniego przetworzenia. Recykling paneli fotowoltaicznych jest procesem skomplikowanym i kosztownym, a infrastruktura do efektywnego recyklingu wciąż jest w fazie rozwoju [1].

„Problem recyklingu paneli fotowoltaicznych będzie narastał w najbliższych dekadach, gdy pierwsze masowo instalowane systemy zaczną osiągać kres swojej żywotności. Branża musi przygotować się na ten wyzwanie” – ostrzega ekspert ds. gospodarki odpadami [5].

Alternatywy dla fotowoltaiki

Przed podjęciem decyzji o inwestycji w instalację fotowoltaiczną, warto rozważyć inne rozwiązania zwiększające efektywność energetyczną budynku. W niektórych przypadkach inwestycja w lepszą izolację, wymianę okien czy modernizację systemu grzewczego może przynieść szybszy i wyższy zwrot z inwestycji [2].

Dla osób zainteresowanych energią odnawialną, alternatywą może być inwestycja w pompy ciepła, które w połączeniu z fotowoltaiką mogą tworzyć efektywny system, ale same w sobie również stanowią sposób na obniżenie kosztów energii, szczególnie w zakresie ogrzewania [3].

Warto również rozważyć zakup energii z certyfikowanych odnawialnych źródeł od dostawców oferujących takie rozwiązania, co pozwala wspierać rozwój OZE bez konieczności dużych inwestycji początkowych [5].

Podsumowanie – czy fotowoltaika to dobre rozwiązanie?

Fotowoltaika, mimo swoich niekwestionowanych zalet ekologicznych i potencjału do generowania oszczędności, nie jest uniwersalnym rozwiązaniem odpowiednim dla każdego. Opłacalność tej technologii zależy od wielu czynników, w tym od lokalizacji, warunków technicznych, modelu konsumpcji energii oraz zdolności finansowych inwestora [4].

Według Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej, na świecie działały w 2022 roku instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy około 1,05 TW, co stanowi około 31% ogólnej mocy OZE [5]. Te liczby świadczą o rosnącej popularności technologii, ale nie gwarantują jej opłacalności w każdym indywidualnym przypadku.

Przed podjęciem decyzji o inwestycji w fotowoltaikę, konieczna jest dokładna analiza indywidualnej sytuacji, uwzględniająca wszystkie omówione w artykule aspekty. W niektórych przypadkach fotowoltaika może okazać się nieopłacalna lub mniej korzystna niż inne rozwiązania zwiększające efektywność energetyczną [1].

Źródła:
[1] https://www.gramwzielone.pl/energia-sloneczna/20154914/fotowoltaika-wady-i-zalety
[2] https://www.polenergia-pv.pl/blog/fotowoltaika-wady-i-zalety-instalacji-fotowoltaicznych
[3] https://www.woltair.pl/artykuly/fotowoltaika/wady-i-zalety-instalacji-fotowoltaicznych
[4] https://otwartaenergia.pl/jakie-sa-wady-i-zalety-fotowoltaiki/
[5] https://enerad.pl/fotowoltaika-wady-i-zalety-czy-warto/